De zebra is internationaal het symbool voor neuro-endocriene tumoren. Dat is niet zomaar. De zebra is een bewust gekozen symbool. Artsen hebben in hun opleiding namelijk geleerd: “Als je hoefgetrappel hoort, let dan op een paard”. Paarden zijn de veel voorkomende ziekten. Maar om een zeldzame ziekte als NET of NEC te herkennen, is het van belang om naar de minder voorkomende zebra’s te zoeken. Daarnaast zijn de strepen van de zebra camouflage waardoor een individuele zebra in de kudde slecht wordt herkend. Als een roofdier bijvoorbeeld een zebra te grazen wil nemen die in de kudde loopt, dan is het onmogelijk om te onderscheiden of hij naar de kop of de kont van de zebra bijt. Hij ziet dan alleen strepen en hapt in het wilde weg. Wil je een ziekte als NET of NEC behandelen met zoveel verschillende soorten tumoren, en daarop weer afwijkingen, dan moet je niet in het wilde weg happen. Dan moet je eerst goed onderzoeken wat er precies aan de hand is, en vervolgens heel gericht behandelen. Dat vergt erg veel geduld van patiënten maar dat proces proberen we als NET-groep te versnellen o.a. door het stimuleren van kenniscentra.
Elke zebra is bovendien uniek en anders van tekening. Dat geldt ook voor patiënten met NET en NEC.

Neuro-Endocriene Carcinomen (NEC) ontstaan vanuit neuro-endocriene cellen. Deze cellen zitten verspreid door het hele lichaam. Door een ongeremde groei (wildgroei) van neuro-endocriene cellen, kan een neuro-endocrien carcinoom ontstaan. Omdat neuro-endocriene cellen overal in het lichaam voorkomen, kan een NEC ook overal in het lichaam ontstaan.
Het merendeel van de NEC ontstaat echter in de longen.

Er zijn verschillende soorten tumoren die ontstaan uit neuro-endocriene cellen. Deze cellen zitten verspreid door het hele lichaam. Een deel van de tumoren die ontstaan uit deze cellen wordt een neuro-endocriene tumor (NET) genoemd. Deze NET zijn ‘goed of matig gedifferentieerd’ (zie de tabel).
Een neuro-endocrien carcinoom (NEC) is een slecht ‘gedifferentieerde’ tumor. Die differentiatie graad zegt iets over het biologisch gedrag van de tumor zoals de groeisnelheid. Een slecht gedifferentieerde graad 3 tumor deelt vaak en groeit hierdoor snel. Dit bepaalt welk vervolgonderzoek noodzakelijk is, welke behandeling er mogelijk is en wat de kansen voor overleving zijn.
Als we schrijven over NEC dan is dit altijd een neuro-endocrien carcinoom.

NEC, worden ingedeeld in kleincellige (SCNEC) of grootcellige (LCNEC) carcinomen.
De afkortingen van de namen die horen bij NEC komen uit het Engels.
Kleincellig carcinoom: SCNEC (Small Cell Neuro Endocrine Carcinoma)
Grootcellig carcinoom: LCNEC (Large Cell Neuro Endocrine Carcinoma)
Het merendeel van de NEC is kleincellig (SCNEC).

SCNEC groeien primair vaker vanuit de longen. Een klein deel van de SCNEC groeit
vanuit andere  plaatsen in het lichaam.
De gebruikelijke naam voor SCNEC in de long is eigenlijk SCLC: small cell lung cancer.
SCLC komt vaak voor in Nederland en is niet zeldzaam.

LCNEC zijn wel zeldzaam. Hiervan groeit ongeveer de helft primair vanuit de longen.
De overige LCNEC ontstaan in andere delen in het lichaam. Maar vaak wordt de
primaire tumor bij LCNEC niet gevonden.

De plek waar de tumor als eerste is ontstaan wordt de plaats van de ‘primaire tumor’ genoemd.
De kankercellen kunnen zich via de bloedvaten en de lymfebanen door het lichaam verspreiden. Als deze cellen op een andere plaats verder groeien, wordt dit een uitzaaiing (metastase) genoemd.

Bij een deel van de NEC buiten de longen wordt de primaire tumor, ondanks onderzoek, niet gevonden. De primaire tumor is dan zo klein dat hij niet zichtbaar is op de beelden van de scan, terwijl de uitzaaiingen al op verschillende plaatsen zichtbaar zijn.

Kwaadaardige (maligne) tumoren hebben de mogelijkheid om uit te zaaien. Hierdoor kan de tumor andere celstructuren vernietigen en binnendringen in weefsels en organen.

Een NEC is altijd kwaadaardig en behoort tot de snelgroeiende kankersoorten.

Een NEC kan niet veranderen in een NET. Dit zijn echt verschillende soorten kanker.

Het lymfestelsel beschermt ons lichaam en is belangrijk bij de afweer tegen ziektekiemen. De lymfevaten lopen door het hele lichaam en zijn gevuld met kleurloze vloeistof. Deze vloeistof is het transportmiddel van bouwstoffen en afvalstoffen. Het lymfevocht komt uiteindelijk via steeds groter wordende lymfevaten in de bloedbaan terecht. Onderweg komt dit transport langs de lymfeklieren. Dit zijn de zuiveringsstations. De lymfeklieren zitten o.a. in de oksels, langs de luchtpijp, bij de longen, bij de darmen, achter de buikholte, in de bekkenstreek en in de liezen.
Als kankercellen losraken van de oorspronkelijke tumor kunnen deze zich vastzetten in het lymfeweefsel en daar verder groeien. Dit wordt een lymfekliermetastase (uitzaaiing) genoemd.

Ja, een NEC kan klachten geven die horen bij een functionele tumor, maar dit is zeer zeldzaam.
Het is daarom van belang dat door een zeer ervaren patholoog wordt gekeken of het in dit soort gevallen echt om een NEC gaat en niet om een NET graad 2.

Een functionele tumor produceert een teveel aan hormonen of hormoonachtige stofjes. Het gaat hierbij niet om geslachtshormonen, maar om stofjes zoals serotonine en neuro-peptiden. Als er teveel hormonen of hormoonachtige stoffen geproduceerd worden, dan kunnen klachten optreden, zoals: opvliegers (flushes), benauwdheid, diarree, misselijkheid, duizeligheid en (buik)pijn.

Het neuro-endocriene systeem is een kwestie van goede samenwerking.

Het endocriene systeem is een systeem waarbij een hormoon-producerende cel een boodschapper (hormoon) afgeeft aan de bloedbaan. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren na een bepaalde prikkel. De boodschapper informeert vervolgens de organen voor wie de boodschap bedoeld is (doelwitorganen). Die informatie wordt gegeven via de zogenaamde hormoonreceptoren (ontvangers van hormonen).

Een voorbeeld: Na de maaltijd stijgt de bloedsuiker (glucose) spiegel in het bloed, doordat er veel koolhydraten in de darm worden afgebroken en de vrijgekomen suikers door de darm worden opgenomen. Het hormoon insuline wordt in reactie hierop door de pancreas (alvleesklier) aan de bloedbaan afgegeven en zorgt voor de opslag van glucose(voorraad) in lever en spieren in de vorm van glycogeen. Het insuline (de boodschapper) moet hiervoor eerst aangrijpen op de insuline-receptoren op de lever- en spiercellen.

Bij het neuro-endocriene systeem is er een verdere koppeling tussen het endocriene systeem en het zenuwstelsel.

Een voorbeeld: Een stressreactie (schrik/angst) zorgt via activering van het autonome zenuwstelsel voor de vrijmaking van catecholamines (stresshormonen) door het bijniermerg. Deze hormonen bereiken vervolgens via de bloedbaan de doelwitorganen, zoals het hart, waardoor de hartslag oploopt. De catecholamines (de boodschappers) moeten hiervoor eerst aangrijpen op de catecholamine-receptoren op de hartcellen.

Neuro-endocriene neoplasie is de verzamelnaam waar alle neuro-endocriene tumoren (NET, graad 1 en 2) en neuro-endocriene carcinomen (NEC, graad 3) onder vallen. Er zijn veel verschillende soorten NET en NEC die overal in het lichaam kunnen voorkomen. Deze tumoren vertonen allemaal ander gedrag en moeten dus ook op een andere wijze worden onderzocht en behandeld.

Een NEC kan overal in het lichaam ontstaan. Maar waar de NEC ook ontstaat, het blijft altijd een neuro-endocrien carcinoom. Dus een NEC van de alvleesklier is geen alvleesklierkanker en een NEC die ontstaan is in de huid of in de borst is ook geen huidkanker of borstkanker. Dit verschil is van belang omdat borstkanker, huidkanker en alvleesklierkanker anders worden onderzocht en behandeld.

Dit is een heel lastig gebied dat tot veel spraakverwarring leidt. Over het algemeen is een tumor met neuro-endocriene kenmerken een tumor waarbij de patholoog wel neuro endocriene kenmerken ziet, maar niet voldoende om het een NEC of NET te noemen.

Een Merkelcel carcinoom is het kleincellig carcinoom van de huid. Het is een soort NEC. De primaire tumor ligt in principe ergens op de huid. Soms heeft een patiënt wel uitzaaiingen, maar wordt de primaire huidtumor niet gevonden.

NEC buiten de longen zijn erg zeldzaam. Alleen NEC van de longen zijn niet zeldzaam.

NEC buiten de longen
Omdat NEC buiten de longen zeldzaam zijn is het van belang om naar een specialist te gaan die ervaring heeft met NEC en die vaker patiënten met NEC behandelt. Als u echter niet naar de kenniscentra wilt reizen, vraag dan wel of uw arts heeft overlegd over het behandelplan met een specialist uit de kenniscentra voor neuro-endocriene tumoren.

Zie film:
NEC buiten de longen
Film met een patiënt met een NEC buiten de longen

NEC van de longen
Bij NEC van de longen is het van belang dat uw arts niet alleen een goede longarts is, maar ook veel kennis en ervaring heeft met het behandelen van kanker. Longartsen hebben allemaal hun eigen specialiteit. Informeer of uw arts gespecialiseerd is in de behandeling van kanker.

Zie de film:

Film met een patiënt met een NEC van de longen

Een deel van de NEC van de longen wordt veroorzaakt door (mee)roken. Maar dit verklaart niet het ontstaan van alle NEC.

Het heeft altijd zin om te stoppen met roken, zeker als u behandeld wordt met bijvoorbeeld chemotherapie en/of bestraling. Het is wetenschappelijk bewezen dat deze behandelingen beter aanslaan als een patiënt niet meer rookt.

Zie ook het filmpje met longarts prof. Paul Baas.

Screenen op NET en NEC -zoals bij borstkanker en darmkanker gebeurt- is niet zinvol. 
1. NET en NEC zijn zeldzame ziekten (borst- en darmkanker niet). Dat betekent dat je honderdduizenden mensen moet screenen om een paar patiënten te ontdekken die last hebben van een NET of NEC. Dat is beslist niet zinvol want dan gaat er verschrikkelijk veel geld verloren aan opsporing en dat geld kan dan niet worden ingezet voor de behandeling van mensen in NL die wel NET of NEC hebben.

2. Ten tweede, screenen is nu ook niet mogelijk. NET en NEC behelzen veel verschillende soorten kanker met verschillende symptomen die ook allemaal anders worden gediagnosticeerd (ander bloedonderzoek, ander beeldvormend onderzoek zoals scans). Een insulinoom lijkt niet op een NET met carcinoidsyndroom en ook niet op een Merckelcell carcinoom. Daar is allemaal ander onderzoek voor nodig om de ziekte vast te stellen. Er bestaat dus nu geen test waarmee je simpel vast kunt stellen of iemand een NET of een NEC heeft.

3. Nee, ook chromogranineA bloedonderzoek is niet geschikt voor screening. De uitslagen van een chromogranine-test kunnen ernstig verstoord zijn als iemand bijvoorbeeld maagzuurremmers gebruikt. In NL gebruiken heel veel mensen maagzuurremmers. Als je bij hen de chromogranineA-test afneemt krijg je een fout beeld. Daarnaast kan het chromogranine verstoord zijn als gevolg van darmontstekingen en andere ziekten die niets met de NET of NEC te maken hebben. Een chromogranineA-test is alleen zinvol als er al een verdenking is op NET en als de test juist wordt voorbereid EN als er ander onderzoek wordt uitgevoerd. Alleen verhoging van de chromogranine waarden geeft onvoldoende informatie over de aanwezigheid van NET of NEC.